Các bạn đồng nghiệp thân mến !

   Sau khi Chuyện nàng Lan và Chuyện Chú Chính  tôi viết được Tạp chí “Thế giới trong ta” giới thiệu, tôi nhận được rất nhiều tâm sự chia sẻ khó khăn trong dạy chính tả trong đó có phân biệt d.r.gi và s/x . Có bạn tâm sự  và động viên tôi :  Chị viết   truyện phân biệt d/ r/ gi và s/x cho đủ bộ sưu tập vì đọc thế vui lắm mà rất dễ nhớ những trường hợp cần phân biệt bởi mỗi trường hợp gắn liền vào văn cảnh giao tiếp cụ thể. Nhận lời các bạn nhưng bận quá và  không gửi được tới  từng cá nhân nay tôi viết truyện ngắn này trân trọng gửi  các bạn như một việc rất nhỏ tôi chia sẻ khó khăn với các  bạn !  .

   Tôi xin trân trọng cảm ơn  sự  động viên của các bạn  !

  Kính chúc các bạn đón mùa 20 – 11 thật tưng bừng !

                                                                                 Kính thư

                                                                             Trịnh Thị Nhung

CHUYỆN DÌ GIANG

        Nhà dì Giang giáp giậu nhà ngoại tôi. Má tôi và dì là bạn tâm giao. Dù giờ mỗi người đã có sui gia nhưng đôi bạn già ấy tình cảm vẫn dạt dào.

     Má tôi kể : Dì Giang dáng dong dỏng, da dẻ hồng hào, lông mày lá răm, mũi dọc dừa,răng hạt bắp. Dì thích các món ăn dân dã như cơm rang,rau dền, dưa muối, riêu cua, canh rạm, cá rô cá diếc rán giòn. Dì dửng dừng dưng với bánh dẻo, bánh rán, bánh giò. Dì dị ứng với cà rốt rau rút. Dì sợ rắn sợ rết, sợ con dúi con  giun, sợ con giời leo con  sâu róm. Con gián con dế con dơi dì cũng sợ . Có lần bạn dọa dẫm con dơi dì co rúm người rồi rời rã chân tay ngã dúi  dụi. Dì thích hát giao duyên hát ru hát Ví Dặm. Dì giản dị không giồi phấn thoa son không  diện diêm dúa  chả đỏm dáng chỉ gióc tóc¹ đuôi sam mà vẫn xinh. Việc gia đình cũng như việc chung dì chả dựa dẫm ai dì tự giác chả phải  giục. Dì nói năng không rườm rà mà giảng giải dễ hiểu. Dì chả giận dỗi gì ai, chả ruồng rẫy ai cũng chả diếc móc ai dù bạn dậm dọa sợ đến hết vía. Dì dịu dàng luôn dung hòa hòa giải  được mọi sự giận dữ  dàn xếp mọi sự rắc rối nên nhiều người bảo dì như sứ giả hòa bình. Dì hay bảo má : “Chị thì ruột để ngoài da”. Dì học giỏi nhưng không dè bỉu không giễu cợt bạn học dốt. Dì luôn răn mọi người  làm gì cũng phải dè dặt dè chừng, chứ : “Già néo đứt dây” và “Rút dây động rừng” nhưng chớ dềnh dàng quá dễ hỏng việc. Tính dì rộng rãi thương người rách rưới. Có lần dì và má đi xem diễn chèo gặp cụ già quần áo như giẻ rách và đi giẹo giọ, dò dẫm để hát rong xin ăn. Lúc đầu dì rơm rớm nước mắt rồi khóc rưng rức. Bấy giờ trông mặt dì rầu rầu rồi dì về dồn dịch hết tiền vốn riêng giữ lâu nay đem ra cho  cụ già. Má khen dì tính dễ dãi khéo tay dám nghĩ dám làm. Dì chưa  bỏ dở dang việc gì bao giờ. Là nữ giới nhưng dì dán diều giỏi hơn cả nam giới. Dì bó giễ đan giần, đan rổ rá đan rọ đan giỏ đan giành đan rế, giậm khó thế dì cũng đan được đầy nam giới giỏi giang sao bằng dì. Có lần dì róc mấu tre   xui xẻo  dằm đâm vào tay rất sâu đau lắm má rút dằm giúp dì dù đau dì  không rên rỉ .

      Dì rất ghét người nào nói dóc mà làm ăn dối dá và người nào hay dương dương tự đắc. Má và dì vui buồn đều có nhau. Dưới trăng rằm tiếng trống vang dồn, sân đình rộn rã  tiếng reo hò của lũ trẻ ranh má dì và lũ bạn chơi dung dăng dung dẻ, chơi rồng rắn lên mây và dun đẩy nhau ngã dúi mà vui. Rồi đàn chim ri ấy rước đèn đến chín rưỡi mười giờ mới tan.Dấp giọng má đọc liền những câu đồng dao “Dung dăng dung dẻ dắt trẻ đi chơi…” mà giờ trẻ ranh ít đọc. Dưới rặng phi lao, sóng lúa rì rào  dập dờn cánh én má cùng dì  giãi bày tâm sự  kể về giấc mơ của mình. Má mơ là giáo viên, dì mơ là kĩ sư nông nghiệp.Mưa dầm dề, gió rét cắt da rồi khi nắng giãy cả khi giông gió mưa ràn rạt gió giật dữ dội cả hai không dao động vẫn theo đuổi giấc mơ đẹp. Đôi bạn giúp nhau ròng rã thời gian dài. Dì giúp má những bài về dung dịch về sự dao động của con lắc về hiện tượng giao thoa về ròng rọc kép. Má hướng dẫn gì đọc diễn cảm, lập dàn bài và diễn giải về Truyện Kiều. Cả hai  giùm giúp nhau giặt giũ và dọn dẹp nhà cửa khi  rỗi rãi, láng giềng ai cúng quý dì. Giấc mơ ấy đã thành sự thực. Tháng Giêng năm Giáp Dần  má và dì cùng nhận giấy báo nhập học. Hai gia đình rối rít lo giấy tờ dồn dập  để má và dì kịp dời quê ra Hà Nội học. Dăm bữa nửa tháng dì và má lại thư cho nhau. Thư dì kể dì giong ruổi  qua sông Gianh tới rừng đặc dụng để giáo viên hướng dẫn nghiên cứu giống cây. Dì du lịch ở Tây Nguyên biết nhà rông, dự hội đâm trâu nghe tiếng trâu rống dì thương nó lắm. Dì dự lễ cúng Giàng cùng bà con dân tộc Gia Rai. Dì  đi thực tập ở viện giống cây trồng cũng  giâm cây cũng rây rây hạt giống, gieo mạ giặm lúa giống nông dân. Dì  đi dã ngoại xem dân làm giấy dó xem múa rối múa rồng. Rồi dì tham gia cùng giáo dân đón Giáng sinh có dàn nhạc  biểu diễn rất hay. Thư má kể giáo sinh ngoài giờ học ở giảng đường còn bận soạn giáo án bận tập giảng rồi giao lưu văn nghệ chứ chả được dã ngoại như dì. Má bảo  lúc đọc thư dì là lúc thư giãn nhất. Hai bạn tâm giao chúc nhau dồi dào sức khỏe, hẹn khi ra trường rảnh rang đi du lịch thời gian dài dài. Dì được rinh quà thưởng vì tốt nghiệp loại  giỏi. Hiện giờ dì là giám đốc viện giống cây trồng. Chồng dì là giám đốc kinh doanh giầy dép da  vừa được vinh danh doanh nhân giỏi . Con gái  dì là giáo viên giảng dạy ở trường dược, con rể dì là giáo viên dạy võ giu-đô.

     Biết tin dì bị đau dạ dày má rủ tôi ra thăm dì nhưng vì giữa năm học  tôi dùng dằng mãi chưa đi được. Má bảo dăm tuần mà nghe dài dằng dặc. Má dằn vặt day dứt  không yên. Nhân dịp nghỉ Giỗ Tổ  má và tôi ra Gia Lâm thăm dì. Quà biếu dì là cân giò bò, quả sầu riêng, dăm chục bánh gio, gói quả dành dành. Giữa bến Gia Lâm xe cộ rộn rịp, đầu tôi nóng rát người dâm dấp mồ hôi hai má con chưa kịp hỏi dò đường thì dì nhận ra má, reo rối rít. Tôi líu díu chào dì, dì dẫn má con tôi về chuyện râm ran cả mấy gian nhà rộng. Má tôi hỏi : “Bệnh đau  dạ dày dạo này thế nào chị sốt ruột lắm giờ mới ra  thăm dì được?” Dì bảo : “ Năm nay em bị giông đấy nên đầu năm dạ dày đau quá, dạo này dạ dày  hết đau rồi nhờ có thuốc gia truyền đặc trị  đấy chị ạ! ”

  Rồi dì kể : Dịp dạ dày đau dữ dội dì rên rẩm suốt, da xanh rờn .Dì gầy rộc rạc mặc áo rộng huếch rộng hoác mặc quần thì rúm ró. Dì  chỉ ru rú ở nhà dặt dẹo lắm, chồng con giúp dì mọi việc. Bây giờ  dì khỏe bình thường rồi không ro ró ở nhà như lúc ốm. Nghe vậy má rân rấn nước mắt. Má động viên dì giông tố qua rồi ráng uống thuốc theo hướng dẫn. Nói rồi mà giở gói dành dành ra dặn dì rành rọt : “Tôi dành dụm cho dì ít  quả dành dành làm thuốc chữa bệnh dạ dày rất tốt. Dì giữ gìn đừng để mốc giờ khó tìm lắm, mà đau dạ dày thì  bỏ cơm rang thôi!”  phút giây đó tôi thấy má và dì không còn ranh giới bạn bè nữa  mà hơn chị em ruột.

     Giờ tận mắt tôi thấy dì duyên dáng hơn má kể. Tóc dì dài, dày bóng giống như dưỡng dầu dừa. Nốt ruồi son dưới cằm duyên lắm. Da  dì  không hề rám như da má. Tôi rụt rè dò hỏi :

- Dì có dưỡng da không ?

Dì nhìn tôi  rồi trả lời dí dỏm:

- Giàu tại phận trắng tại da, da đen đánh phèn không trắng mà da trắng phơi nắng không đen, cô giáo ạ!

Thấy dì rôm rả tôi hỏi dấn thêm :

- Bây giờ dì còn sợ dơi sợ dế không ?

Dì gật đầu :

- Giảm nhiều rồi hơi run thôi, chứ trước bị dứ dứ là rùng rợn rụng rời chân tay khóc ré ngay.

Nói rồi dì lục từ tủ ra đồ toàn r / d  và nói rang rang :

-Roi, rong biển, hạt dẻ, dâu,  dưa,dừa, dứa… dành chờ khách đây. Hôm nay chồng con dì  đi du lịch Hà Giang mấy ngày cơ .

Tôi giúp dì sắp bữa có dọc ráy riêu cua,giăm bông .

Thấy dì dùng dĩa  giằm giằm món gì deo dẻo, tôi hỏi :

-Ruốc à dì ?

-Rươi đấy ! Rươi rán nhiều dinh dưỡng nhất .

Dặt dặt miếng chả rươi, dì nói như giải thích :

- Rán chả rươi chớ để lửa rần rật mà  lửa lom dom thôi mới dậy mùi .  Giò nhiều dinh dưỡng nhưng dì ít dùng vì dì sợ gia giảm rởm.

   Dưới bóng giàn hoa giấy má và dì chuyện rôm rả tưởng không dứt ra được. Dì kể : Dì hay dán diều thả diều cùng nam giới nên khi viết chính tả phân biệt r/d/gi dì viết rất chuẩn. Dì dọn giọng, đọc rõ ràng :

“Dán diều dán hết buổi chiều

Vì trời đứng gió nên diều quay quay

Hay diều chê ngắn tầm dây

Không lên kịp gió kịp mây kịp trời

Gió kia đã nổi lên rồi

Dây này tôi nối xin mời diều lên.”

  Dì viết chuẩn r/d/gi được cô giáo và các bạn vỗ tay giòn giã, nhiều bạn viết sai rồi dập xóa cô rầy la hoài.

   Dù làm gì dì vẫn nhớ nơi chôn rau cắt rốn của mình, nơi đó thời giặc giã má và dì đi chăn dê và đi học phải đội mũ rơm. Dì nhớ sông quê có doi đất cửa sông rộng dăm giạng chân mỗi khi nước ròng dì hay dận gót chân trên cát má khen giống chân Cô Tấm. Giêng hai chả nhà ai còn đủ giạ thóc phải dỡ khoai ăn, tháng tám cùng nhau  đi bắt dam³.Dì nhớ vườn ngoại ríu rít tiếng chim dồng dộc⁴ có lần  ngoại đã rấp rào mà dì và má vẫn dòm dỏ tìm đồ ăn vặt. Giữa trưa giắt dao và dây vào người dì cùng má dong dắt nhau qua vườn dong riềng rậm rạp  đến giáp gốc duối rồi dòng dây giật dái mít đem dầm  dúm muối ớt ăn cay đỏ cả dái tai. Nhiều ráng chiều nhìn mây  giăng giăng phiêu diêu giữa trời dì nhớ da diết cánh diều  no gió bay cùng tiếng sáo réo rắt giữa trời cao. Sấm rền mưa rào  đầu mùa dì nhớ cùng má bắt cá rô rạch ngược dòng. Giỏ cá rô rộn rạo ngày nào dì vẫn nhớ y nguyên.

    Má kể ngày dì đi xây dựng gia đình cô dâu chú rể rất giản dị. Cô dâu chỉ có một  chiếc rương nhỏ. Cô dâu diện áo dài dân tộc nhưng không có dây chuyền làm duyên.  Chú rể diện sơ mi trắng mang bó hoa dơn đón dâu cười rạng rỡ. Lễ cưới đơn giản không rườm rà mà rất vui.

   Đôi bạn già ôn lại giai đoạn bao cấp gian nan lắm. Dì kể : Một lần ở cửa hàng mậu dịch quốc doanh, dì gặp dân quân, du kích, giáo viên…  xếp hai hàng dọc  mua dầu mua diêm về dùng. Dì gặp cô bạn  ngọng r/d/gi và n/l nhưng vô tư nói rang rang “ Riêng hai mưa dét rầm rề dút  dạ dơm  về ướt dủn. Con râu được rao riết  con gà rò và  dán cá no nắm vì rí riêm mãi dơm chả cháy mới dót rầu hỏa nhóm. Bố chồng nhìn thấy kêu ối rời ơi tưởng rầu dò dỉ đi đâu thì da râu nhà mình đốt. Con râu  mới no sợ dun dẩy  dất dái với bố chồng .” Dì dứt lời cả ba chúng tôi cười rũ rượi nước mắt giàn giụa. Má dừng lại  hỏi : “Thế  có ai bảo sao không ?”

-Thì em  nói đùa phải sửa đi chứ nói thế thì  rạch mồm ra rồi bỏ giam giờ! Nó giảnh tai nghe em hướng dẫn rồi sửa lại : “ Giêng hai mưa rét dầm  dề rút rạ rơm về ướt rủn. Con dâu được giao giết con gà giò và  rán cá lo lắm vì dí diêm mãi rơm chả cháy mới rót dầu hỏa nhóm. Bố chồng nhìn thấy kêu: Ối giời ơi tưởng dầu rò rỉ đi đâu thì ra cọn dâu nhà mình đốt. Con dâu  mới lo sợ run rẩy  rất rái( rất ngượng) với bố chồng.”Em dặn cô ta nhớ nói viết cho đúng chứ  thế  chả ra gì như người dớ da dớ dẩn đấy ! Cô ta dấm da dấm dẳn  “ Biết dồi, thấy người ta rốt cứ rặn mãi.”  Chúng tôi lại cười rũ rượi . Tôi hỏi : “ Dì giận cô bạn ấy  chứ ?” Dì bảo “ Giận dữ gì giận con rận đốt cái áo à !”

    Dì đổi giọng chuyển nội dung công việc của dì: nông dân, ngư dân, diêm dân họ gian khổ nhất rất cần giúp đỡ  về khoa học. Trại giống do dì  làm giám đốc cung cấp nhiều giống cây có giá trị giúp dân làm giàu. Nông dân bây giờ muốn giàu phải giỏi .Ví dụ : Có giống lúa kháng rầy dù dì đã chuyển giao kĩ thuật gieo mạ sân không gieo mạ dược. Cấy ít dảnh thôi mà nên giăng dây cho thẳng nghe dường như đơn giản  nhưng dân cấy nhiều dảnh dày như giâm gặp mưa rả rích dân lại rắc đạm lai rai lúa bị rầy phá rượp. Nhìn ruộng lúa bị rầy phá  chỉ rơi rớt vài  bông nhỏ như mấy gié thóc mà dì đau rứt ruột. Nên có dịp dì cùng  nông dân gieo cấy, giặm lúa và giám sát việc chăm sóc lúa ròng rã đến lúc thu hoạch. Lúa không bị rầy phá dân mừng rỡ muốn giữ rịt cô kĩ sư. Còn dì dần dần hết sợ giun dế, do dày dạn với sương gió  nên sức  dẻo dai dù đôi lần bàn chân bị rỗ bàn tay ram ráp và bị rộp da do nắng. Có người bảo dì : “ Ôm rơm rặm bụng” dì bảo “ Giúp dân việc gì phải ráng làm cho rõ ràng rành mạch, diễn giải cụ thể, làm ráo riết đừng để dây dưa  chứ kiểu trống giục cờ dong rầm rộ nghe rùm beng rồi đánh trống bỏ dùi và giẫm chân tại chỗ còn làm  dở giăng dở đèn dở dơi dở chuột thì kết quả dở ẹc. Mình là rường cột phải ráng hơn chứ sai một li đi một dặm .”Trại giống còn cung cấp cho nông dân giống dứa, giống dâu ăn quả dễ trồng quả không cần rấm mà chín đều . Giống dâu này giêng hai chỉ giâm cành dâu lên dữ lắm.

     Chiều Gia Lâm nắng vàng rực rỡ, dì dẫn má con tôi thăm vườn  bưởi giống, vườn rặt một loại bưởi da xanh. Trong vườn rải rác vài chùm hoa bưởi trái mùa vẫn đủ rủ rê những cánh bướm rập rờn giỡn hoa trong nắng. Dì bảo phải có rãnh thoát nước cho ráo không úng bưởi dễ chết rột  nên bưởi này có thể trồng cả ở rẻo cao. Dì giâm cây chỗ râm mát khi rễ già mới trồng. Bưởi da xanh ruột lại vàng ăn giôn giốt và giòn chứ không dai. Bà ăn rở mà được quả bưởi này thì  mừng rơn. Bưởi da xanh ngon  hơn bưởi Diễn và không dễ rụng nên chả cần rao bán giáp tết khách rục rịch đến làm giá giao dịch diễn ra rộn rã lắm. Dịp tới dì sẽ xuất giống bưởi cho nông dân Bắc Giang họ đã giam tiền rồi. Bây giờ người tiêu dùng thích dùng hàng Việt nên bưởi da xanh được giá lắm.

  Má bảo dì Giang rù rà rù rì thế mà giờ giỏi giang thật làm rạng danh cả dòng họ .

    Từ vườn giống về dì rủ má con tôi vào siêu thị . Dì bảo hàng hóa  giờ đa dạng lắm, để kích cầu các doanh nghiệp giảm giá  hàng gia dụng  rất rẻ . Dì giúp tôi chọn vải may áo dài, giầy dép da, ví da, dây lưng, khăn rằn. Dì giục má thử áo dài có dập ren để dì mua tặng. Má cười: “Giáo viên tiêu dùng dè sẻn thôi chả rủng rỉnh như đại gia đâu”. Nói vui vậy chứ dù dư dả nhưng dì vẫn dung dị như trước.

   Tối ấy ba chúng tôi ngủ chung giường.Má và dì chuyện rì rà rì rầm mãi Đôi bạn già dặn nhau cần thể dục dưỡng sinh giữ gìn sức khỏe. Cứ nghĩ cô nàng ngọng thỉnh thoảng tôi lại cười rúc rích. Dì quay ra dặn riêng tôi :“Mỗi giáo viên cần tự bồi dưỡng chuyên môn giúp việc giảng dạy thuận lợi, có như vậy chất lượng giáo dục mới duy trì tốt. Giáo viên cũng luôn giữ gìn danh dự nhà giáo, cần rèn giũa con cái vì nhân dân luôn dõi theo việc học của con giáo viên đấy .”

  Nghe đôi bạn tâm giao chuyện rôm rả và giờ dì dặn thế tôi giật mình, trộm nghĩ: “ Đôi bạn già nói chuyện toàn r/d/gi mà chuẩn không phải chỉnh còn mình phải dùng từ điển  đọc kĩ giải nghĩa mới dám dùng chứ nói nhiều vậy chắc gì  đúng!”

    Hôm sau, từ sớm má con tôi đã rục rịch dọn đồ mà bịn rịn mãi mới dứt ra được. Chỉ tôi má nói : Cháu dì rù rờ thế mà có duyên viết truyện ngắn phân biệt chính tả khối giáo viên thích. Bất ngờ dì  giật tay tôi hỏi :

- Thật vậy à ? Thế trán dô của dì viết gì nữa đây?

Tôi mạnh dạn nêu dự  định của mình :

-Thì cháu dự kiến viết  kể  dì Giang sợ giun sợ dế và có cô bạn ngọng r/d/gi, dì có giận cháu không?

- Dà!Vẽ chuyện !Giận dỗi gì cô giáo!

  Được má dìu dắt và giới thiệu thêm dì rộng lòng bao dung tôi mừng rơn rạo rực hẳn lên .Tôi nói thật rành rọt : Nhất định cháu viết Chuyện dì Giang gửi Tạp chí Thế giới trong ta dì ráng chờ nhé!

Ghi chú :gióc tóc : bện tóc

              giông        :  còn viết dông

              dam :       cua đồng

              dồng dộc : một loại chim cùng họ với chim sẻ,mình nâu đầu vàng.

Con số ấn tượng vượt lên chính mình: Trong Chuyện dì Giang có 1220 chữ bắt đầu bằng r / gi/d trong đó có 566 chữ được bắt đầu bằng  d ; 296 chữ được bắt đầu bằng  gi và 358 chữ bắt đầu băng  r   . Có 119  cặp từ cần phân biệt  d/gi/ r

                                                      Hồng Thái, tháng 8 năm 2015

                                                 Trịnh Thị Nhung